www.nu.nl 19 maart 2012
DEN HAAG – Het staatshoofd speelt in de toekomst geen rol meer bij de kabinetsformatie na nieuwe landelijke verkiezingen.
Een ruime meerderheid in de Tweede Kamer is het eens geworden over een wijziging van het eigen reglement van orde waarin de Kamer zelf volledig het heft in handen neemt. PvdA, PVV, SP, GroenLinks, D66 en de Partij voor de Dieren hebben de tekst samen opgesteld. Samen zijn ze goed voor 91 zetels.
De uitkomst is dat de Kamer altijd binnen een week na de installatie van de nieuwe parlementariërs debatteert over de verkiezingsuitslag en over de volgende stappen. De Kamer wijst dan zo snel mogelijk een of meerdere (in)formateurs aan en geven die ook een opdracht mee.
Tot nog toe was dat altijd de taak van het staatshoofd. De eerste opdracht kan verkennend zijn. De informateur gaat dan praten met de fractievoorzitters voor hij rapport uitbrengt aan de Kamer, die dan debatteert over de volgende stap.
1971-2011
De Kamer heeft al sinds de motie-Kolfschoten uit 1971 de mogelijkheid om zelf het initiatief te nemen in de kabinetsformatie, maar heeft dat nog nooit met succes gedaan. Altijd was het het staatshoofd (eerst koningin Juliana, daarna koningin Beatrix) die haar raadgevers consulteerde en dan een informateur benoemde.
Beatrix had en nam daarin soms ruimte om zelf het proces te sturen. Volgens sommige staatsrechtgeleerden drukte ze een groot stempel op de formatie van het minderheidskabinet van VVD en CDA, september 2011.
Zo lastte ze in 2011 een tussenronde in met toenmalig vicepresident van de Raad van State Herman Tjeenk Willink, terwijl VVD, CDA en PVV op dat moment zo snel mogelijk met informateur Ivo Opstelten verder wilden.
Risico
De Tweede Kamer neemt een ”groot risico”, vindt hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga van de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) . ”Dit is een vrij zware ingreep op de regeringsvorming’’, stelt hij. ”En het is vrij gemakkelijk om het reglement van de Kamer te omzeilen. Ik had zelf een terugvaloptie aangehouden om indien nodig toch het staatshoofd in te schakelen. Niemand kan een partij in de Kamer dwingen om mee te doen aan een debat, of om mee te stemmen over een besluit’’, legt Elzinga uit. ”Dus wat gebeurt er nu als de VVD of het CDA zeggen: sorry mensen, maar wij doen niet aan deze procedure mee? Wie gaat dan die patstelling doorbreken, en vooral: hoe?’’
