Analyse
Marc Peeperkorn
08/12/11
www.volkskrant.nl
Om optimistisch te beginnen: eindelijk waren er afgelopen dagen stijgende beurskoersen om de Europese regeringsleiders op te jutten de eurocrisis te bezweren. Maar er is een reële kans dat premier Rutte en zijn EU-collega’s de markten een kater bezorgen. De mogelijk allerlaatste EU-top om de euro nog te redden, begint vanavond, 8 dec 2011, met hopeloos verdeelde lidstaten.
De druk om tot een akkoord te komen is niettemin immens. Niet alleen van de markten en de kredietbeoordelaars – S&P’s dreigt de hele eurozone af te waarderen – maar ook van de kiezers en de ondernemers. En er zijn de Verenigde Staten en China, die hun geduld verliezen met de zieke oude man Europa.
Twee grote problemen
Er zijn twee grote problemen die de EU-leiders vanavond tijdens hun diner en vrijdag moeten oplossen. Het eerste is de falende begrotingsdiscipline in veel eurolanden, die tot onhoudbare schulden heeft geleid waardoor investeerders uit de eurozone vluchten. Probleem nummer 2: er is geen overtuigend noodfonds voor zwakke eurolanden om de investeerders weer terug te lokken.
Voor beide noden kunnen de leiders kiezen uit een berg oplossingen. De lidstaten, de Europese Commissie, EU-president Van Rompuy en ‘Merkozy’ (Duitsland-Frankrijk): allemaal hebben ze de afgelopen maanden voorstellen gedaan.
Voor iedereen staat als een paal boven water dat de begrotingsdiscipline moet worden aangescherpt. Alle landen dienen begrotingsevenwicht als een ‘gouden regel’ in hun wetgeving te verankeren, het liefst in de grondwet. Dat werkt beter dan achteraf met Brusselse waakhonden een eurozondaar weer het rechte pad op jagen.
Dat de eurolanden hun economisch en financieel beleid vergaand op elkaar moeten afstemmen, is evenmin een twistpunt. De les van eurocrisis is immers dat als één land begint te schuiven, iedereen wordt mee gesleurd.
De verdeeldheid tussen de landen betreft niet de principes maar de – zeker zo belangrijke – toepassing ervan: wie beslist of een land tot de orde wordt geroepen, de Commissie of de lidstaten? Op basis van welke criteria? Wie beslist over mogelijke miljardenboetes?
Dan het noodfonds. Ook hier geen discussie over het principe dat het noodfonds robuust moet zijn. Maar wel over de vraag welk bedrag overtuigend is. En wie betaalt het? Op tafel ligt het oude plan om het bestaande noodfonds via ingenieuze constructies op te krikken van 250- naar 600 miljard euro. Verder wordt er naarstig met het Internationaal Monetair Fonds onderhandeld over extra hulp voor zwakke eurolanden.
En dan is er de optie om het toekomstige, permanente noodfonds (500 miljard euro) al volgend jaar in te zetten (in plaats van medio 2013), naast het tijdelijke fonds. Een Duitse regeringsfunctionaris maakte woensdag echter duidelijk deze optie te zullen torpederen. Twee fondsen operationeel houden kost de Duitse schatkist te veel.
Europese regels
Mochten de leiders het eens worden over de discipline en het noodfonds, dan wacht hun nóg een cruciale vraag: hoe wordt dit akkoord omgezet in Europese regels? Berlijn eist een wijziging van het Europees Verdrag. Alleen op die manier is volgens bondskanselier Merkel afdoende verzekerd dat de landen zich er ook aan houden. Lukt zo’n verdragswijziging niet met alle 27 lidstaten, dan maar met de 17 eurolanden, een mogelijke tweedeling in de EU ten spijt. ‘Hierover is geen compromis mogelijk’, waarschuwde dezelfde Duitse regeringsfunctionaris.
EU-president Van Rompuy en vele lidstaten vrezen juist voor zo’n volledig opgetuigde wijziging van het Europees Verdrag. Met alle referenda en parlementaire ratificaties die erbij horen is de uitkomst ongewis en ben je al snel twee jaar verder. Die tijd heeft de eurozone niet meer, waarschuwen Brusselse diplomaten. Van Rompuy kiest daarom voor een lichtere en snellere aanpassing van het Verdrag, waarmee de nationale parlementen worden omzeild. Wat Berlijn weer typeert als een ‘truc uit de Brusselse trukendoos’.
‘Ik ben pessimistischer dan een week geleden over de afloop van de EU-top’, zei de medewerker van Merkel. Een topdiplomaat van een oostelijke lidstaat toonde zich minder fatalistisch. ‘Er wordt gegraven aan een noordelijke corridor en aan een zuidelijke corridor. Hopelijk komen ze vrijdag op elkaar uit in Brussel.’
